Ahmed Eflaki Ariflerin Menkıbeleri

( 115) Y i n e n a k l e d i 1 m i ş t i r k i : Sultan Veled

hazretleri (Allah onun zikrini yüceltsin) buyurdu ki: Babam

bir gün beni yanına çağırdı; yüzümü ve başımı öptü.

Bana sonsuz inayetlerde bulundu. Ondan sonra: "Bahaeddin,

Allah'yı sana göstermemi ister misin?" dedi. Ben de: "Büyük

bir lutuf olur," dedim. Bunun üzerine o: "On günde görürsün,

yalnız şu şartla ki, yirmi dört saatlik gece ve gündüzü taksim

edeceksin, yirmi iki rasat saatinde yemek, uyku gibi dünya

işleri ile meşgul olacaksın. Geri kalan iki saatte de büyük bir

ciddiyet ve huzurla Allahnın hizmetinde bulunacaksın. Yine

"öylece birkaç günden sonra yirmi saat kendi işinle uğraşacak,

dört saat de tekrar Allah hizmetiyle meşgul olacaksın.

Nihayet o dereceye gelecek ki, tam yirmi saat Allah'ya ibadet

için ayakta duracak, dört saat de dünya, dostlar ve onların 

işleriyle meşgul olacaksın. Bu hali o dereceye ulaştıracaksın

ki, her anın ve bütün vakitlerin Allah'ya harcanmış olacak,

bu dünyanın ilgileri tamamiyle kesilecek ve hiç bir şey kalmayacak.

Ondan sonra ne kadar istersen ve edebilirsen Allah'yı

gör ve sevgili ile aşk oyunları oyna. Artık ona ne söylersen

ve ondan ne ararsan sana müyesser olur," buyurdu. Babamın

ruhuna yemin ederim ki, ben de babamın byurmuş

olduğu gibi yaptım, işaret ve irşat ettiği gibi oldum. Şöyle ki,

Yüce Allah, Musay-ı Kelim'e: "Ya Musa! Bana, benim istediğim

gibi ol ki, ben de sana, senin istediğin gibi olayım,"

buyurmuştur.

Şiir:

"Dün aşk, bana, ben tamamiyle nazım; ben naz

ettiğim an, sen de tamamiyle niyaz ol, dedi."

"Sen nazı bırakınca tamamiyle niyaz olursun,

ben de kendimi senin için tamamiyle niyaz yaparım.''

(116) Hikaye: Arkadaşların ileri gelenleri (Allah onların

kadrini yüceltsin) şöyle rivayet ettiler ki: Bir gün Mevlana

hazretleri hakikilerin hakikiliğini (kakikati) ve gizli sırları

açıklamada coşmuştu. Tam o sırada: "Yüce Allah'nın Rum

halki hakkında büyük inayeti vardır ve Sıddık-ı Ekber'in duasiyle

de bu halk bütün ümmetin en merhamete layık olanıdır.

En iyi ülke de Rum ülkesidir. Fakat bu diyarın insanları,

Mülk sahibinin (Allah'nın) aşk aleminden ve deruni zevkten,

çok habersizdirler. Müsebbib-ül-Esbab (Allah) (şanı aziz

olsun ve saltanatı yücelsin) hoş bir lütufta bulundu, sebepsizlik

aleminden bir sebep yaratarak bizi Horasan ülkesinden

Rum vilayetine çekip getirdi; haleflerimize de bu temiz toprakta

konacak yer verdi ki, ledüni iksirimizden onların bakır

gibi olan vücutlarına saçalım da onlar tamamiyle kimya, irfan

aleminin mahremi ve dünya ariflerinin hemdemi olsunlar."

buyurdu. Nitekim demiştir:

Şiir:

"Beni Horasan'dan çekip Yunanlılar içine getirdin

ki onlarla haşır neşir olup hoş bir mezhep

vücuda getireyim." 

Onların hiç bir suretle doğru yola meyletmediklerini ve

ilahi sırlardan mahrum kaldıklarını görünce, insanların tabiatına

muvafık düşen şiir ve sema yolu ile o manaları onlara layık

gördük; çünkü, Rum halkı, zevk ehli ve şirin sözlüdür.

Mesela bir çocuk hasta olur ve tabibin verdiği ilaçtan nefret

edip mutlaka şerbet isterse, hazık doktor ilacı bir şerbet testisine

koymak suretiyle çocuğa verir. Çocuk onu şerbet zanniyle

seve seve içer, dertlerinden kurtulur, sıhhat bulur ve

onun bozulmuş olan mizacı düzelir.

Şiir:

"Onulmaz hastalık için koşun buraya! Bizim ilacımız

hastaya birebirdir.

"Biz Allah'mn tabipleri ve talebesiyiz. Kızıldeniz

bizi gördü, ikiye ayrıldı." (K., LXIII, 26)

"Biz, kimseden ücret istemeyiz. Bizim el ücretimiz

Allah tarafından fazlasiyle gelir."

(117) Hikaye : Nakledilmiştir ki: Sünnetleri ve

farzları kendinde toplayan (onları yerine getirmekte, kusur etmeyen)

yeryüzünde Allah'nın velisi olan müderrislerin sultanı

Şemseddin-i Mardini hazretleri (Allah'nın rahmeti onun üzerine

olsun) zamanın Şureyhi ve ikinci Numanı idi. Dini muhafazada

onun bir ikincisi yoktu; fakat Sema'ı ve şeyhlerin kerametlerini

son derecede inkar ederdi. Allah velilerinin aleminden

biraz haheri ve nasibi olan fakihlerden bir cemaat bir gün

onun huzurunda Mevlana'nın menkıbelerini zikrettiler ve;

"Mevlana hazretleri düşünmeksizin, kitapları mütalaa etmeksizin

sema halinde fetva veriyor, filozofların nefislerini öyle

teshir ediyor ve. akıllı insanların aklını öyle durduruyor ki, bu

ululardan hiç biri onun yanında bir şey söyleyip nefes alamı?

yor; mantık alimlerinin söz söyleme kemerleri onun huzurunda

bağlı kalıyor," diyerek onun beğenilen huylarını sayı­

yorlardı. Şeyh Şemseddin bu fakihlere: "Bu bozuk hayallerden

vazgeçmek ve daima dini ilimlerle meşgul olmak lazımdır,"

diye cevap vererek onları susturdu. Umuma verdiği bu

dersi bitirdikten sonra kalkıp birkaç rekat namaz kıldı ve

(uyanınca) tekrar özel dersiyle meşgul olınak üzere biraz ba-

şını yere koyup uykuya daldıkta, elçilerin ve peygamberlerin

sultanı Allah'nın elçisi Muhammed sav'i (Allah'nın selat ve selamı

üzerine olsun) rüyasında gördü: Peygamber Celaleddin-i Karatayl'nin

(Allah rahmet etsin) medresesinde sofanın başköşesinde oturmuştu. Bütün ulu arkadaşları (sahabe) da orada bulunuyordu. Peygamberin önüne bir tabak konulmuştu. O

anda Mevlana Şemseddin ilerler ve tam bir edeple peygambere,

(Allah'nm selamı onun üzerine olsun) selam verir. Mustafa

hazretleri: "Aleyke's-selam vel-ikram ( = Selam ve ikram senin

üzerine olsun)" diye cevap verir. Şemseddin, tabağa par­

ça parça pişmiş etlerin konulmuş olduğunu görür. Peygamber,

onu yanına çağırıp o etlerden bir parça verir. O: "Ey Allah'nın

elçisi! Etlerin en iyi ve lezzetlisi hangisidir?" diye peygamberden

sorar. Peygamber: "Etlerin en iyisi kemiğe yapı­

şık olanıdır," buyurur. Şemseddin birdenbire uyanır. Peygamber

hazretlerini rüyasında gördüğünden ve peygamberin mü­

barek eli ile kendisine bir nasip verildiği için duyduğu sevinçten

ötürü kabına sığmaz, abdestini yenileyerek medresenin

hücresinden sofaya çıkar ve orada rüyasında hazreti Peygamberi

gördüğü yerde Mevlana hazretlerinin oturduğunu

görünce: "Bu, ne haldir?" diye şaşakalır. Edeple selam verir.

Mevlana hazretleri ikram buyurup selamının karşılığı olarak

ayağa kalkar, Şemseddin, Mevlananın elini öptükten sonra

karşısına otuıur. Hatırından: "Acaba gördüğüm bu rüyayı

Mevlana hazretlerine söyleyeyim mi, söylemeyeyim mi? diye

(bir şeyler) geçirir. Fakat sonra: "Bu soruyu ondan sorayım,

bakalım ne cevap verecek," diye düşünür. Şemseddin bu suali

sormadan Mevlana hazretleri, Muhammed sav Emin hazretlerinin

kendisine söylediği gibi: "Etlerin en iyisi kemiğe yapışık olanıdır,"

cevabını verir. Bunun üzerine Şemseddin, kendinden

geçer, Mevlana da oradan kaybolur. Şemseddin kendine geldi­

ği vakit Mevlana'nın kaybolduğunu görür. Fakat bu olayı gizleyip

kimseye söylemezse de bu olay, onun içinde büyük bir

korku (heybet) yaratır ve tesir bırakır.

( 1 1 8) Y i n e bir gün Mevlana Efsaheddin Muid, bir

rüya görüp Mevlana'ya olan inkarından ötürü tövbe eder.

Kapı dibinde başını açıp pay-ı maçanda durur. Mevlana makas sürüp irade buyurmadıkça Şemseddin oturmaz. O gun kırka yakın danişment ve talebesi hocalarına uyarak fukara

sırasına girip Mevlevi kıyafetine bürünerek mürit oldular.

( 1 19) Y i n e arkadaşların alimlerinden n ak 1 e d i 1 -

m i ş t i r k i : Mevlana son zamanlarda sema'a başladığı

vakit, Şemseddin-i Mardini küçük bir defi başı üzerine kor

ve: "Vallahi, billahi bu tesbih ediyor. Her kim bu sema haramdır

derse o kimse haramzadedir," derdi. "Hiç bir şey yoktur

ki, Allah'yı tesbih etmesin" (K., XVII, 44) muktezasınca

bu da tesbih ediyor. Tıpkı 'Ey dağlar benimle beraber tesbih

ediniz' (K., XXXIV, 1 O) ayetindeki Davud'Ja beraber

tesbih eden dağlar gibi,'' buyurdu. Bu olay müderrislerin üstadı

Zeyneddin-i Razi'den (Allah'nın rahmeti onun üzerine olsun)

nakledilmiştir. O da Şemseddin-i Mardini'den dinlemiş­

ti. Zeyneddin-i Razi, zamanında Rum alimlerinin ileri gelenlerindendi.

(120) Yine Mevlana Şemseddin-i Mardini hazretlerinden

n a k J e d i 1 m i ş t i f k i : Şemseddin-i Mardin!

bir gün (gusül için) hamama gitmek ihtiyacını duydu. Sabahleyin

kalktı, hamama gitmek üzere yola çıktı. Yol da birdenbire

Mevlana hazretleriyle karsıla<>tı. Son derecede utandığından

geri dönmek ve gizlenmek istedi. Mevlana: "Niçin kaçı­

yorsun, neden böyle yapıyorsun, beni görmek istememene

engel nedir?" diye bağırdı. O da: "Mevlana hazretlerinden

utandım, ne yapacağımı şaşırdım. Bu cünüp halinde temiz yü­

zünüze bakmak istemedim," dedi. Mevlana da: "Bu, görünüş-

te güzel bir hareket ve büyük bir terbiye eseridir. Fakat bizi

böyle bir hal.de görmek lazımdır. Çünkü, Allah velilerinin inayet

nazarları hamam suyundan aşağı kalmaz. Kur'andaki

'biz semadan bereketli suyu indirdik' (K., L, 9) ayetindeki sudan

maksat, velilerin ruhlarıdır.

Şiir:

"Bu sudan maksat velilerin canıdır. Çünkü o

velilerin canı, sizdeki pisliklerin en iyi yıkayıcısıdır."

Allah velileri iç pisliklerini yıkamağa muktedir olduktan

sonra dış pislikleri ne yapmazlar. Nitekim demiştir:

Şiir:

"Pislik, bizim ırmaklarımızda (kaybolup) berrak

su haline gelir. Ayranımıza düşen sinek de

doğan ve anka olur."

buyurdu.

(121) Yine Allah'nın hür erlerinin sırlarının katibi

ve Ledüni ilimlerde bir deniz gibi olan şeyh Bahaeddin-i Bahri

(Allah rahmet etsin) şöyle r i v ay e t e t ti k i : Bir gün

Çelebi Hüsameddin'in (Allah ondan razı olsun) bağında bü­

yük bir sema vardı. Bu sema, yedi gün, yedi gece sürdü. Sema

bittikten sonra arkadaşlar dağıldılar, her biri bir köşeye

çekildi. Nasılsa o gece bana ihtilam vakı oldu. Tanyeri ağarmadan

kalktım, ırmağın kenarına gidip gusletmek ve sabah

namazına hazır olmak istedim. Yolda birdenbire Mevlana'ya

rasladım, bana doğru geliyordu. İster istemez baş koydum.

Mevlana: "Mukbil çeşmesinin suyu sıcaktır. Gusl için oraya

git ve mümkün mertebe çabuk dönüp gel," buyurdu ve hemen

kayboldu.

(122) Hikaye : Ariflerin sultanı Çelebi Arif (Allah

onun aziz olan sırrını kutlasın) şöyle rivayet etti ki: Bir gün

babam Sultan Veled hikaye etti ki: Şeyhim Mevlana Şemseddin-i

Tebrizi'nin (Allah onun zikrini yüceltsin) kör halkın gözünden saklandığı ve latif suretinin yüksek manası gibi kaybolduğu ve gönülleri bir olan dostlar arasına bir fetret düştüğü

vakit. Mevlana, bu korkunç fitnenin ateşini bastırmak için 

bir kısım arkadaşları ve yakınlarını alarak Şam'a hareket etti.

Şam hududuna geldiğimiz zaman birdenbire üç yüze yakın

harami'den teşekkül etmiş baştan aşağı silahlı ve yağmaya hazır

bir ordunun kervanımıza doğru gelmekte olduğu görüldü.

Bütün kervan yolcuları ne yapacaklarını şaşırdılar. Babam hemen

malum namazına başladı. Ben yanına gidip yalvardım.

Babam: "Bahaeddin! sakın gam yeme, zira kumandan bizimle

beraberdir," dedi. Kervanın etrafına, Hud peygamberin o müthiş

kasırganın ümmetini berhava etmemes? için çevirdiği daire

gibi bir daire çizdi. Bu harami ordusu kervanımıza karşı

geldiği vakit, ne kadar çalıştılarsa atları bir adım ileri atmadı.

Haramiler, bu hal karşısında şaşakaldılar. Onlardan biri

atından inerek bize doğru geldi. Yüksek sesle selam verdikten

sonra: "Siz nasıl bir kavimsiniz, nereden geliyorsunuz? Bu

ne haldir ki, arap atlarımız sizin tarafınıza doğru yürümüyor

ve bir adım ilerlemiyor. Mısır kılıçlarımız kınlarından çıkmı­

yor. Yoksa aranızda cadılar mı var'?" diye sordu. Kervan halkı:

"Haşa, erler arasına cadılar giremez; fakat şunu biliniz ve

haberdar olunuz ki, Belhli Bahaedd n'in o?lu Mevlana Celaleddin-i

Rumi, ile oğulları ve torunları bizim aramızda bulunuyor.

Sizi bağlayan onun velayetinin heybetidir," dedi.

Şiir:

"Necip ve asil bir keklikte bir doğan heybeti

vardır. Eşek arısının bu heybetten nasibi yoktur."

Bunun üzerine bunların hepsi hazan yapraklan gibi atlarından

indiler, yerlere döküldüler. Sürüne sürüne yanımıza

gelerek başlarını açıp tam bir samimiyetle mürit oldular ve

bu günahlarından ötürü tövbeler ettiler. Müritlere birçok gö­

rülmemiş hediyeler verdiler. Bizimle beraber Halep şehrine

kadar gelerek kılavuzluk ettiler. Sonra izin alarak kendi yerlerine

göçüp gittiler. İşte Allah'nın yardım ettiği ve desteklediği

bir kimse nihayetine kadar dünyanın belalarından ve afetlerinden

emin olur. Nitekim buyumıuştur:

Şiir:

"Allah bir kimsenin muhafazı olursa, kuşlar

ve balıklar da onun muhafazı olur." 

(123) Hikaye: Yine makbul dostlarından şöyle nakledilmiştir

ki: Salihlerin kendisiyle iftihar ettiği Hacı Mübarek

Hayderi (Allah ona rzhmet etsin), Kutbeddin Haydar'ın itibarlı

halifelerinden ve Hüdavendigar hazretlerinin (Allah

onun sırrını kutlasın) muhiplerindendi. Onu Taceddin Vezir'in

(Allah rahmet etsin) Dar-uz-Zakirin adı verilen medresesine

şeyh tayin ediyorlardı. Büyük bir posta oturtma töreni yapılıyordu. Bütün alimler, fakirler, emirler, ileri gelenler ve ahiler orada bulunuyorlardı. O günü Mevlana hazretleri

çok büyük bir heyecan içinde tamamiyJe sema'a dalmıştı.

Sema'nın güzelliğinden yüce göğün bile dönerek

deve gibi raksederek altüst olmasından korkuluyordu. İşte o

halin şevkınden o, hala dönmededir. Nitekim Mevlana k.:­

retleri buyurmuştur:

Şiir:

"Ey, başımızın üstünde dönen gök? Güneşe aşık

olmada benimle bir tarikattensin."

Meğer zanlar ilmi fenlerinde (funun-i ilm-i zunun) çok

nasibi olup velilerin hallerinden nasibi olmayan Seyyid Şerefeddin

bir köşeye çekilmiş birkaç vesveseci ile müritleri kötü­

lemekle meşguldü. Birdenbire Mevlana hazretleri ona: "Ey

kahpenin kardeşi! Allah'nın kelamında (Kur'anda,) 'Biriniz

ölmüş kardeşinin etini yemeyi sever mi?' (K., XLIX, 1 2) ayetini

okumadın mı?" diye bağırdı. Bütün ulular: "Mevlana hazretleri

ne buyurdu," diye şaşakaldılar. Seyyid Şerefeddin:

"Haşa! Mevlana'nın bu düşüncesi hayaldir," derneğe başladı.

Mevlana: "Sus, her türlü hayal sizin tarafınızdadır. Bizim

tarafımızda hakikatlerin ruhundan başka bir şey yoktur. Allah

erlerinin hakikatlerinin heybeti yanında kalpleri donmuş

olanların hayali ne iştir ki baş kaldırır?" buyurdu. Şeyh Sadreddin

ve Pervane hemen kurt tabiatli, Seyyid'i susturdular

ve tam bir hiddetle: "Sus! Zira Mevlana'nın sözünün üzerine

söz yoktur. Doğru söz, onların buyurduklarıdır." dediler. Bunun

üzerine Seyyid Şerefeddin dostların ve ayaktakımının (runudun)

elinden kaçtı, aylarca evinden dışarı çıkmadı, nihayet

kör ve fakir oldu.

  (124) Yine Şeyh Mahmud Sahibkıran (Allah rahmet

etsin) şöyle rivayet etti ki: Bir gece Mevlana hazretlerinin hizmetinde

idim. Şiddetli bir soğuk vardı. Mevlana, arkadaşlara

Baha Veled hazretlerinin sözlerinden manalar saçıyordu, arkadaşlar

da yazıyorlardı. Ben de yazılan kağıtları gece yarısı­

na kadar tandırda kuruttum. Ondan sonra Mevlana kalktı, hamam

tarafına gitti, hamamın hazinesine girip orada oturdu.

üç gün, üç gece dostlar cemaat cemaat buraya girıp çıktılar. üçüncü

gün dışarı çıkıp: "Dostlar biraz uyusunlar," diye buyurdu.

Arkadaşlar, uyumak üzere başlarını yere koyunca kalktı, yavaş

yavaş bir halvete girip namazla meşgul oldu. Sık sık: "Allah!

Allah!" dediğini işitiyordum. öyle söylüyordu ki, hamamın

tavanını titretiyordu. Sabaha kadar her hücreye girip namaz

kılıyordu. Tanyeri adamakıllı ağarınca ve güneş Cemşidi felek

atına binince: "Medreseye kadar gidelim," buyurdular.

Medreseye ulaştığımız vakit, tekrar tam yedi gün süren bir

sema'a başladılar.

( 125) Yine Müderrisin oğlu Çelebi Şemseddin (Allah

rahmet etsin) rivayet etti ki: Bir gün Konya şehrinde korkunç

bir vaka olmuştu. Bütün Konya halkı, Muinüddin Pervane'ye

bir inayetname yazması, şefaatte bulunması için Mevlananın

evine geldiler. Sultan Veled'i şefaatçi yaptılar. Sultan

Veled, durumu Mevlana hazretlerine arz etti. Mevlana

hazretleri af ve şefaat edilmeleri hususunda yazılan bir mektubu

Muinüddin Pervane'ye gönderdi. Pervane hazretleri mektubu

öpüp okuyunca: "Bu işin Veled'le yüz türlü alakası vardır,

o da hazır bulunsun," dedi. Mevlana, Pervane'nin pusulasına

cevabında: "Bu işin yüz cephesi varsa da dervişlerin bundan

maksadı onun yalnız bir cepheli olmasıdır," diye yazılmasını

buyurdu. Pervane pusulayı gözlerine sürüp şehrin halkını kurtardı.

Konya halkı, bu olaydan, bu gaileden kurtulmaları için

on bin dinar vermeğe razı idiler. Halbuki Mevlana hazretleri,

bir mübarek mektupla halkı bir beladan kurtardı. Kim bilir

ahirette de nder yapacak?

(126) Yine na k 1edi1 mi ş tir ki: Mevlana

hazretlerinin muhiblerinden bir amil, devir teslimden çok zarar

etmiş, iki üç bin dinara yakın borçlanmıştı, onu ödemeğc 

takatı da yoktu. Kalktı, çoluğu çocuğu ile birlikte Mevlana

hazretlerine gelip mübarek ayağına düşüp, Allah rızası için

bu hususta Pervane'ye bir şefaat ve inayetname yazmasını rica

etti. Bu suretle, belki de bu borçtan bir şey indirirdi. Mevlana,

derhal bir pusula gönderip şefaatte bulundu. Pervane

der ki, bu işin divanla alakası vardır. Mevlana ona cevap olarak:

"Haşa! haşa! Devler Süleyman'ın hükmündedirler. Süleyman devlerin hükmünde değildir," diye yazılmasını emretti.Pervane'nin adı Süleymandı. Pervane çok sevinip bu cevaptan

haz duydu ve pusulayı öptü, amilin borcunu da indirdi.

Kendi hassesinden divana cevap verdi. Mevlana hazretleri

hemen dualar edip:  Muinüddin Pervane'nin alnında

Süleyman'a ait bir nur vardır ki, eğer bu nur isterse, doğu ve

batı ülkesini kaplar," buyurdu. Bunun üzerine: "Acaba o nur,

ne nurdu?" diye sordular. Mevlana: "O nur, bizim aşkımızın

nurudur," buyurdu. Dostlar bunu Pervane'nin kulağına ulaş­

tırdılar. Pervane yerlere kapanıp Allah'ya şükürler etti ve anlatılmayacak

derecede hediyeler gönderdi.

(127) Yine Müderrisin oğlu Şemseddin (Allah'nın

rahmeti üzerine olsun) r i v a y e t e t t i k i : Emir Celaleddin

Karatay! (Allah'nın rahmeti üzerine olsun) veli tabiatlı,

temiz tabiatli ve hayırları, sadakaları herkese ulaş­

mış bir adamdı. Mevlana onu çok ağırlar, daima taltif ederdi.

Celaleddin Karatayi'nin vefatından sonra bir gün Mevlana

onun medresesinin önünden geçiyordu. Bir müddet orada durdu.

Sonra yanındakilere: "Bizim merhum dostumuz Ceıaieddin

Karatay!, ben dostların huzurunun delisi olmuşum. Mevlana'nın

mübarek nefesiyle bir an dinlenmek istiyorum, diye

bağırıyor," dedi. Bütün dostları ile Karatayi'nin türbesine gidip

bir müdd<!t oturdular. Hafızlar Kur'an, dostlar gazeller ve

Mesnevi okudular. (Böylece) Mevlana sonsuz bir merhamet

gösterip türbeden çıktılar.

( 128) y i ne Çelebi Şemseddin hikaye etti ki:

Bir gün Mevlana bütün arkadaşlarla birlikte şeyh Sadreddin'

in zaviyesine gidiyordu. Zaviyeye yaklaştıkları vakit, hizmetçi kapıdan çıkarak "Şeyh zaviyede yoktur," dedi. Mevlana kızarak: "Sus, bir şey sorulmadan cevap verme. Şeyhinden 

bu kadar şeyi de öğrenmedin mi?" buyurdu. Sonra oradan ge­

çip o civarda bulunan bir medreseye girdiler. Mevlana orada

o kadar ilahi ilimler saçtı ki, anlatılamaz. Sonra bir müddet

kulaklarını medresenin duvarına koyup başını salladı ve:

"Arkadaşlara buraya niçin geldiğimiz malum mudur? Bizim

buraya gelmekteki asıl maksadımız şu idi: bu biçare yer "hal"

dili ile Allah'ya: "Ne zamana kadar böyle içinde öz bulunmayan

boş bir kabuk gibi kalacağım," deyip şikayette bulunuyordu.

(İşte) Allah'nın ilhamı ile biz buraya indik, onu bir

müddet mananın latif özü ile özlendirdik ve dostlarımızın mübarek kademiyle onu şereflendirdik," buyurdu.

· Yine buyurdular ki: İmam Muhammed Gazzali (Allah'

nın rahmeti onun üzerine olsun) bu dünyada ilim deryasını

altüst etmiş, ilim bayrağını açıp bütün dünyanın kendisine

uyduğu bir kimse ve bütün insanların bilgini olmuştur. Eğer

onda Ahmed Gazzali gibi aşktan bir zerre olsaydı, daha iyi

olurdu ve Muhammed sav'in yakınlık sırrını Ahmed gibi bilirdi.

Çünkü dünyada aşk gibi bir üstat, bir mürşit ve (insanı doğ­

ru yola) ulaştıran bir kimse yoktur," buyurdu.

Şiir:

"Aşkı seç, aşkı ki sen de seçilmiş bir insan olasın.

Sana en sağlam fikri aşk verir."

(129) Yine na k 1 e d ilmiştir ki: Mevlana

bir gün zamanın allamesi olan Sıraceddin-i Tatari'nin hücresine

giderek orada manalarla meşgul oldu. Buyurdu ki:

"İlahi hakim Hoca Senai ve Feridüddin-i Attar (Allah ikisinin

de sırrını kutlasın) hazretleri, dinin ulularından oldukları

halde çok defa ayrılıktan dem vurdular. Biz ise hep vuslattan

bahsettik," ve yine buyurdu ki: "İmam Ebu Hanife, İmam

Muttalibi ve diğer imamlar (Allah onlardan razı olsun) toprak

dünyasının mimari idiler. Kim tam bir ihlasla bunların

tarikatine girdi, bu azizlerin peşine takıldı ise kötü insanların

ve din yolu eşkiyasının şerrinden emin olup kurtuldu.

Fakat Cüneyd, Zünnun, Ebu yezid, Şakik, Edhem, Mansur

ve bunlar gibi veliler, su kuşu ve manalar ummanının yüzü­

cüleriydiler. Kim bunlara uyar ise, hilekar nefsin hilelerinden

kurtulur ve kudret denizinin cevherlerini bulur." 

( l 3O) Yine meani ilminden büyük bir nasibi olan

Bahaaddin-i Bahri rivayet etti ki : Bir gün Mevlana

hazretleri: "Attar'ın sözü ile meşgul olan, Hakim Senai'nin

sözlerinden istifade eder ve onun sözlerinin sırlarını anlar.

Senayi'nin sözlerini tam bir ciddiyetle mütalaa eden, bizim

sözlerimizin nurunun sırrına vakıf olur," buyurdu.

(131) Y i n e adı geçrn r i v a y e t e t t i k i : Bir

gün Mevlana hazretleri (Allah'nın selamları üzerine olsun)

medresede oturmuştu. Birdenbire zamanın Hakani'si olan

Emir Bahaeddin-i Kaani'i büyüklerden mürekkep bir

cemaatle birlikte Hudavendigar'ı ziyarete geldi. Birçok

sözlerden, sualler ve cevaplardan sonra Kaani'i: "Ben Senai'yi

hiç sevmiyorum, çünkü Müslüman değildi." Mevlana:

"Müslüman değildi ne demek?" buyurdu. Kaani'i "Çünkü o,

Kur'an-ı Mecidi'n ayetlerini kendi şiirleri arasına sokmuş ve

onlardan kafiyeler düzmüştür," diye cevap verdi. Mevlana

hazretleri fena halde kızıp Kaanii'yi şiddetle azarladı ve: "Sus!

Müslümanlık ne demek? Eğer Müslümanlık onun büyüklüğü­

nü görseydi, külahı başından düşerdi. O Müslüman değil de

sen ve senin gibi binlercesi mi müslümandır? Onun müslü­

manlığı dünya ve ahirette kabul olunmuştur. O, Kur'an'ın sırlarını

açıklayan sözlerini o tarzda süslemiş ve söylemiştir ki,

'biz denizden aldık yine denize döktük' sözünü (onun hakkında

söylemek doğru olur). Sen bu hikmeti bilmezsin, okumamışsın

da. Çünkü Kaani'i'sin, amma zahirin kaani'i'sin.

Şiir:

"Abdalların öyle terimleri vardır ki, onlardan

sözlerin haberi yoktur. Bu hakikatler, bu ham

insanların onları anlamaktan mahrum olmaları

için noksan gözükürler.'

Velilerin sırlarından nasibiniz olmadığından ötürü onların

halini inkar etmeniz ve yok olmağa sürüklenmeniz gerekmez.

Fakat eğer sen onlar hakkında iyi bir itikat besler ve doğruluk gösterirsen, kıyamet gününde sana bir günah gelmez.Belki onlar senin dayanağın ve şefkatli bir şefaatçin olurlar."

buyurdu. Bunun üzerine Kaani'i, kalktı, başını açtı, yaptığı 

bu terbiyesizlikten ötürü tövbeler etti, istiğfarda bulundu ve

halis bir mürit oldu.

(1 32) Yine Allah'nın apaçık velisi Mesnevihan Sıraceddin, (Allah'nın rahmeti onun üzerine olsun) Çelebi Hüsameddin hazretlerinden (Allah onun sırrını kutlasın) şöyle

r i v a y e t e t t i k i : Bir gün Çelebi Hüsameddin müritlerinden

birine Şeriate muhalif işlerle uğraşmaması için yemin

verdiriyordu. Bir rahle üzerinde üstü örtülmüş olduğu halde

Hakim Senai'nin ilahiname'sini müridin önüne getirdiler. O

anda Mevlana hazretleri içeri girerek: "Bu ne ant içmedir?"

diye sordu. Çelebi: "Yemini bozmasından korktuğum

için ona Mushafla yemin verdirmedim. İlahiname'nin üzerini

kapadım, bunun üzerine ant içireceğim," buyurdu. 

(1 33) Yine Şihabeddin Guyende ve Osman-ı Kavval

(Allah her ikisine rahmet etsin) ikbal sahibi makbul kişilerden

idiler. Şöyle r i v ay et e t t i 1 er k i : Bir gün medresede

büyük bir sema vardı. Mevlana hazretleri hudutsuz heyecan

gösterip, sık sık guyendelerin sedirine geliyor, eğilerek

özürler diliyor, tekrar vecde dalıyor ve: "Sizin nazik bir aleminiz

vardır, bu kafidir," diyordu. Mevlana, bu tevazuu kime

gösteriyor ve bu özentisi kimedir diye müritlerin hayreti bir

iken bin oluyordu. Sema bitince Çelebi Hüsameddin hazretleri

baş koyup bu sırrı ondan sordu. Mevlana: "Hakim senai'nin

ruhaniyeti temessül ve tecessüd edip Osman'la Şihabeddin'in

yanına oturmuş def çalıp lütuflarda bulunuyordu.

Ben de, bizden memnun olsun diye sık sık onun tecessüm eden

ruhundan özürler diliyordum. Hakikatte bilmek lazımdır ki,

Allah velileri, gayb aleminden her kimi hatırlar ve isterlerse

hemen onun önünde bir şekle girip (temessül ederler) gözükürler.

Nasıl ki Ruh-ül-Kuds Meryem'de, Peygamber hazretlerinde

(Allah'nın selamı her ikisinin üzerine olsun) ve ruhi

suretler de kamil velilerin önünde temessül etti. Dervişler buna ruhanileşme (taravhun), temessül ve tecessüd derler," buyurdu.

( 134) Yine ilahi dost Hoca Nefiseddin-i Sivas!

(Allah'nın rahmeti onun üzerine olsun) r i v ay e t e t ti k i:

Bir gün Mevlana hazretleri hamama girmişti. Hamamın ortasında

bağdaş kurup oturmuş, manalar saçıyordu. Arkadaşlar

da heyecanlar gösteriyordu. Birdenbire ayağa kalktı ve: "Aramızda

Mevlevi kimdir?" diye üç defa bağırdı. Bütün dostlar,

susup hiç bir şey söylemediler. Ondan sonra: "Eğer bu hamama

bir yabancı girip hamamın soyunma yerinde arkadaşların

elbiselerini görürse, derhal Mevlana'nın dostlarının burada

olduğunu anlar. Şimdi elbise ve sarıklarınız, sizin muarifiniz

(tarif eden, yani sizin Mevlevi olduğunuzu gösteren) oluyor

da siz niçin ruhlar ve elbiselerin muarrifi olmuyorsunuz? Nı­

tekim dostların dışı bunlarla süslenmiştir. Sizin içlerinizin de

ilahi marifet ve hakikatlerle süslenmiş olması lazımdır. Çünkü:

'Allah sizin suret ve işlerinize bakmaz, belki kalb ve

niyetlerinize bakar' (Bu itibarla) her bakımdan manevi bir

mevlevi olunuz," buyurdu.

( 1 35) Hoca Nefiseddin rivayet etti ki: Bir gün

medresede büyük bir sema vardı. Birdenbire Mevlana hazretleri

çabuk çabuk benim tarafıma gelip sıkıca yakamı tuttu.

Ben bu heybet karşısında kendimden geçtim. Ondan sonra:

"Birisi senden Mevlana ferecisinin yenini niçin sıvıyor derse

ne diyeceksin?" diye sordu. Ben de: "Hudavendigar ne buyurursa

onu söylerim," dedim. Bunun üzerine buyurdu ki: "Bü­

tün kainat ulu ve büyük bir hanakah gibidir. O hanakahta hakiki

şeyh Allah hazretleridir. Bütün peygamberler, veliler ve

ümmetin hasları da orada misafir sofiler gibidirler. Yabancı

bir sofi bu hfınakaha inip hizmetçinin kim olduğunu bilmeyince

yenini sığamış olan kimseye bakar, bundan hilnakahın

hizmetçisinin o kimse olduğunu istidlal eder ve tasavvuf erbabının

sair erkan ve adabını ondan öğrenir. Ondan sonra temiz

sofiler, vefa yoluna girenlerle mahrem ve hemdem olmağa,

orada kalmağa ve doğruluk göstermeğe muktedir olur. Yoksa

hemen o anda onu hilnakahtan dışarı atarlar. Şimdi

bu dünya hanakahında, Ademin yer değiştirmesinden ve o 

anın feyzinden beri Allahnın hizmetçisi biziz; 'Hizmetçi Allahın sevgilisidir,' sözü genel bir kaidedir. Akıllıya bir işaret,kafidir. Bu hizmet etmek nasibi Allah'nın elçisinden bize

geçmiştir. Nitekim Allah'nın elçisi (Allah'nın selamı

onun üzerine olsun) 'Bir kavmin seyyidi o kavmin hizmetçisidir.'

Ne de mübarek bir hizmet ki, hizmetçi, hizmetçilik bereket

ve feyzinden bütün insanların en iyisi, en büyüğü ve bü­

tün dünyanın kendisine hizmet ettiği bir kimse oldu."

( 1 36) Y i n e bir aziz r i v a y e t e t t i k i : Bir

gün Mevlana hazretlerinin yanında birinden: "Falan, canım

ve gönlüm hizmettedir, diyor.'' diye bahsettiler. Mevlana:

"Sus, insanlar arasında söylenen bu yalan miras olarak kalmıştır.

O, erlerin hizmetinde olan öyle gönül ve canı nerede

buldu?" dedi ve mübarek yüzünü Çelebi Hüsameddin'e çevirerek

"Allah, Allah! Allah velileri ile diz dize oturmak lazımdır. Çünkü o yakınlığın büyük tesirleri vardır," buyurdu.Nitekim buyuimuştur:

Şiir:

"Her ne halde olursan ol, onun yanında olmağa

çalış, çünkü yakınlıktan sevgi doğar.

"Nasıl vücut, yarin .vücuduna temas ederse, onu

görmekle de senin ruhun onun ruhu ile birleşir"

"Ayrılığı niçin denemeye kalkıyorsun. Bir insan,zehiri nasıl denemeye kalkar.

"Sen temiz de olsan pis de, ondan uzak bulunma.

Çünkü temizlik, (cana) yakınlıktan

artar."

(13 7) Y i n e bir gün Alaeddin Siryanus, hazretleri

Mevlana hazretlerine: "Ahi Ahmed bugün bir toplantıda: Biz

de Mevlana'mn aşıklarındanız diyordu," diye anlatıyordu.

Mevlana: "Sus o nasıl ölü efendi aşıktır ki, maşuku onu tanı­

mıyor. Bunlar bize mahrem değillerse de, bizden mahrum da

değildirler."

Şiir:

"Allah, velileri yeryüzüne, alemlere rahmet olsun

için getirdi." 

( 1 38) Y ine n ak 1 e d i 1 mi ş tir ki : Mevlana

hazretleri aziz dostlara dönerek: "Şöhretimizin arttığı, insanJar)n

bizim ziyaretimize geldiği ve bize rağbet gösterdikleri

günden beri dünya afetinden rahat etmiyorum. Nitekim Mustafa

hazretleri ne de güzel buyurmuştur: 'Şöhret afettir, rahat

şöhretsizliktedir.' Fakat mademki emir böyledir, ne yapılabilir.

Çünkü: 'Halkıma benim sıfatlarımla çık. Seni gören beni

görmüş, sana kasteden bana kastetmiş, olur', denilmiştir," buyurdu.

Mevlana arkadaşlara daima şöhret afetinden sakınmalarını

emrediyor ve diyordu:

Şiir:

"Seni şöhretten kurtarmaları için kendini

inleyen bir hasta yap;

"Çünkü halk arasında meşhur olma sağlam

bir bağdır.(Allaha teveccühe mani) Bu bağ, Allah yolunda demir bir bağdan

daha aşağı değildir."

(139) Hikaye : Son derece fakir olan şeyh Sinaneddin-i

Akşehri (Allah'nın rahmeti onun üzerine oisun) hoş

sohbetli, kemal sahibi arkadaşlardan olup yüce yolun yolcusu

idi. Sultan Veled'den şöyle rivayet etti ki, Sultan Veled

(şöyle) buyurmuştur: "Babam, Ramazan ayında, bir evde inzivaya

çekilerek on güne yakın yüzünü kimseye göstermedi.

Bir gün Konya'nın alimleri, fakirleri, emirleri ve bütün insanlar

medreseye gelip hep birlikte: "Hudavendigar'ın ayrılığına dayanamıyoruz," diye kıyamet kopardılar ve çok ağlayıp sızladılar.

Şiir:

"Hikaye uzundur. Sen de bunu biliyorsun

Balığın çırpınmaları susuzluktandır."

Sultan Veled, buyurdu: "Kalktım, babamın halini gözetlemek

için hücrenin kapısına gittim. Yavaş yavaş yürüdüm, kapı

aralığından gizlice baktım. Babam, benden: "Bahaeddin dı­

şarıdaki cemaat nedir?" diye sordu. Ben de: "Bütün muhibler

ve aşıklar Hudavendigar'ın firakından yanıp yakılıyorlar,

" dedim. O da: "Hakları var, fakat üç gün daha mühlet 

versinler," dedi. Baş koydum ve dönüp arkadaşlara haber

verdim. Arkadaşlar sevinip sema'a başladılar. üç gün geçtikten

sonra sabahleyin geldim, kapının aralığından hücrenin içine

baktım. Hücrenin her tarafını Mevlana'nın mübarek vücudu ile dopdolu olduğunu gördüm. Hatta, yarıklara pamuk tıkadıkları gibi kapının aralığı da Mevlana ile tıkanmıştı. Bu

heybetli manzara karşısında bağırarak kendimden geçtim. İki

defa bu manzarayı gördüm. Son defasında tekrar baktım, onun

cisminin güzellik ve zayıflık itibariyle eski halini aldığını ve

mübarek eliyle vücudunu okşadığını gördüm ve vücuduna:

"Aferin! Aferin! İyi dayandın. Tur dağı buna dayanamamış,

parça parça olmuştu. Sen bunu kaldırabildin. Senin gibi bir

Yar-i Gar'a Aferinler olsun," dediğini işittim.

Şiir:

(Allah'mn) kudretinin kemalinden Allah erle·

rinin bedenleri, nasıl olduğu belli olmayan Allah

nuruna tahammül edebildi. Tur'un, kendisine

bir zerre bile takat getiremediği o Allah'nm

kudreti camdan bir yer yaptı."

Feryat ederek kapıdan içeri girdim. Baş koyup yüzümü ayaklarına

sürdüm. Buyurdular ki: "Bahaeddin! Bu bizimle sizin

aranızda bir sırdır. Bazı zamanlar olur ki, biz Allah'ya gideriz,

bazı da yüce ve mübarek Allah'n1n feyiz ve tecellisi bize

gelir. Biz ona gittiğimiz zaman incelir, zelil oluruz, baştan

aşağı niyaz kesiliriz. O aziz olan Allah hazretleri, bize teşrif

buyurduğu vakit de biz, dünyalara sığmayız, nerede kaldı ki,

bu hücreye," Ben hücreden çıktım, arkadaşlara haber verdim.

Konya şehrinde bir kıyamettir koptu. Büyük küçük halk

bölük bölük ziyarete geldi. Mevlana da her birine ayrı ayrı

iltifatlarda bulunup gönüllerini hoş etti. Ondan sonra hiç durmadan

yedi gün, yedi gece sema yaptı.

(140) Tarikatin hakikat arayıcıları ve hakikat ehli (Selam

onların üzerine olsun) ş ö y 1 e r i v a y e t e t t i 1 e r

k i : Bir gün Celaleddin-i Karatayi'nin içinde, Mevlana'nın

arkasında sabah namazını kılmak arzusu uyandı. Gizlice kalktı,

sabah ezanında medreseye geldi, kapının ardında namaza 

durdu ve Mevlana'nın mihrapta namaza durduğunu gördü.

Baktı ki, birdenbire Mevlana yükseldi, büyüyüp yüceldi, irileş­

ti, medresenin sofa ve sahanlığı onunla tamamıyle doldu. (Öyle

bir yücelik ve heybet karşısında) söz söylemeğe ve durmağa

mecali kalmadı, bağırarak kendinden geçip yere düştü. Bir

müddet sonra kendine gelince, Mevlana'nın secdeye varmış

olduğunu gördü. Mevlana, namazı bitirdikten sonra: "Emir

Celaleddin aziz olan Allah hazretleri bizi okşadığı vakit işte

öyle oluruz ve bizi kendine çağırdığı vakit de böyle oluruz,"

dedi. Bunun üzerine Emir Celaleddin baş koydu ve ağlayarak

çıkıp gitti. O gün dostlara birçok ihsanlarda bulundu.

(141) Y i n e fazılların özü ve manalar kaynağı Mevlana

Selahaddin-i Malati (Malatyalı), Hudavendigar hazretlerinin

dostlarından ve ileri gelen alimlerdendi. Mevlana ona

Yarek (Küçük dost) Bahaeddin diye hitap ederdi. Selahaddin ·

Arap dil bilgisinde zamanının Sibeveyh'i idi. Arif Çelebinin

de hocası idi. Şöyle r i v a y e t e t t i k i : Hudavendigar

hazretleri, birdenbire kırk gün kadar tamamiyle ortadan kayboldu.

Büyük küçük bütün arkadaşlar onu deli gibi aradılar.

Bir düşmanın veya bir münkirin, fırsat bulup ona bir şey

yapmasından korktular. Bütün müritler bölük bölük olup, her

tarafı arayıp sordular. iş o dereceye geldi ki şehirde tellal ba­

ğırttılar. Mevlana'dan bir haber ve ipucu verene mükafat olarak

bin direm vereceklerini ilan ettiler. Meğer (o sırada)

Develi hamamının kazanı bozulup su damlamağa başlamıştı.

Ateşi çekip bunu tamir etmek için Hamamcı kazanın bulunduğu

yere girince Mevlananın giyinik ve sarığı başında bulunduğu

halde hazinenin üstünde oturmakta olduğunu gördü.

Hamamcı şaşırıp kaldı; Zira Mevlana'nın ne elbisesi ıslanmış,

ne de kendisi terlemişti. Tam bir edep ve terbiye ile baş

koyup çekildi, koşa koşa medreseye geldi. Orada arkadaşların

hepsi Sultan Veled'le Çelebi Hüsameddin'in etrafına toplanıp

Mevlana'yı düşünmekte idiler. Bu Hamamcı hali onlara

anlatınca, dostlar son derecede neşelerinden onu tutup

kaldırdılar, kendisine fereciler ve birçok şeyler verdiler. Hoca

Mecdeddin-i Meragi derhal hamamcıya bin direm ve elbise

verdi. Hepsi kalkıp hamama gittiler. Kavvaller de geldiler. 

öylece sema ve raksederek medreseye döndüler. Bir hafta sema

ve toplantı olduğunu söylerler.

(142) Hikaye : Hudavendigar'ın halifesi doğru ve

dini bütün insanlar (ebrar) ın sultanı, Hakkın ve dinin kılıcı

(Hüsameddin), (Allah ondan razı olsun) şöyle rivayet buyurdu

ki: Bir gün Mevlana hazretlerinden şöyle işittim, buyurdular

ki: Allah, Adem'in (Selam onun üzerine olsun) temiz olan

cismini topraktan yaratıp mübarek ruhu ona üfleyince Cebrail-1

Emin'e: "Benim kudret denizinden üç tane büyük cevher al,

nurdan yapılmış bir tabak içerisine koyup onu Adem-i Safi'nin

önüne götürüp bunları ona göster. O, bu üç cevherden

birini seçsin. Bunlardan, biri akıl, ikincisi iman, üçüncüsü de

utanma (haya) cevheri idi. Cebrail-i Emin, tabağı Adem'e

tuttuğu ve bu hali ona anlattığı vakit, Adem, 'Mümin,

Allah'nın nuru ile bakar' sözünün feraset nazarı ile aklı

seçti. Cebrail, içinde iman ve utanma cevheri bulunan tabağı

kaldırıp tekrar kudret denizine götürmek istedi. Fakat Cebrail

Bu kadar kudretine rağmen tabağı yerinden kaldırmadı. iman

ve haya cevherleri ona: "Biz Allah'nın sevgilisi olan aklın

sohbetinden ayrılamayız, onsuz hiç bir yerde karar ve anlamımız kalmaz. Çünkü biz üçümüz ezelden beri onun şeref madeni ve kudret denizinin cevherleriyiz, biribirimizden ayrılamayız,"

dediler. Bunun üzerine Allah'dan Cebrail'e: "Ey

Cebrail! Onları bırak gel." Bunun üzerine akıl cevheri Adem'

in dimağı tepesinde, iman cevheri de mübarek yüzünde yer

etti. Bu üç temiz cevher, Adem oğullarına kalmiş mirastır.

İşte bunun için Adem neslinden olan bir insan, bu cevherlerle

süslenmiş ve parlamış olmazsa, onda o nur ve mana bulunmaz.

Akıllıya bir işaret kafidir.

(143) yin e müderrisin oğlu Şemseddin riva yet

e t t i k i : Mevlana'nın hizmetinde Hamza isminde bir neyzen

vardı. Son derecede mahir ve iyi çalardı. Mevlana'nın onun

hakkında inayetleri çoktu. Bu neyzen birdenbire hastalanıp

öldü. Mevlana hazretlerine haber verirlerken müritlerinden

bir kısmı da onu (gömmek üzere) hazırlamakla meşgul oldu.

Mevlana hemen kalkıp neyzenin evine gitti, kapıdan içeri girince:

"Aziz dost Hamza, kalk!" dedi. Hamza: "Buyur!" diye-

rek kalktı ve ney çalmağa başladı. üç gün, üç gece büyük bir

sema yaptılar. O gün, yüze yakın Rum'lu kafir Müslüman

oldu. Mevlana mübarek ayağını evden dışarı atar atmaz neyzen

öldü. ·

(144) Yine müritlerden bir derviş öldü. Ölüm haberi

Mevlana hazretlerine ulaşınca: "Niçin daha erken haber vermediniz.

Onun ölmesini önlerdim. 'İş bitti, bütün işler Allah'

ya döner.' (K., II, 210)

(145) Yine ilahi dost halifelerin sultanı ve yüce salik

Bedreddin-i Ma'deni (Allah ona rahmet etsin) Lulve Madeninde

büyük bir halife ve gönül sahibi bir kişi idi. R i v a y e t

e t t i k i : Mevlana hazretlerinin çok tatlı sesli bir guyendesi

vardı. Fakat kamburdu. Bir gün, Mevlana hazretleri, sema'da

heyecanlar gösteriyor ve vecde geliyordu. Bu kamburun yanına

gelip vecd gösteriyordu. O zavallı da iki kat olmuş

tam bir aşkla tef çalıyor, sirlar söylüyordu. Sema'dan sonra

Mevlana, kambura: "Niçin doğru durmuyorsun, neyin

var?" diye buyurdu, Kambur, kamburunu gösterdi. Mevlana

hemen mübarek elini onun kamburuna sürdü, derhal kamburu

düzeldi. Kambur, baş koydu ve sevinerek yürüyen bir servi

gibi hareket etti. Sevinerek evine geldiği vakit karısı: "Sen

benim kocam değilsin," diyerek onu tanımadığını söyledi ve

kapıyı açmadı. Arkadaşlar, Mevlana'nın bu inayet olayını kadına

anlattılar. Guyende, yıllarca Mevlana'nın hizmetinde

kaldı.

(146) Y i n e bir gün Mevlana hazretlerine Hikaye

et t ı 1 er ki: Filan neyzen mestlik halinde ölmüştür. Mevlana:

"Şükür ki, kalmadı da mestlik içinde öldü. Çünkü, eğer

kalsaydı ve ayılsaydı iyi olmayacaktı. Nitekim gül mevsiminde

bülbül, gülün karşısında kendinden geçecek kadar feryat

ve figan ederken bir kedi fırsat bulup kendinden geçen o

bülbülü yese, o bülbül ebediyete kadar mest. olarak kalır ve

böylece haşrolur. Nitekim 'Nasıl yaşarsanız öyle ölürsünüz;

nasıl ölürseniz ?yle haşrolursunuz,'' denilmiştir.'' 

Şiir:

"Bu kadarını ben söyledim, gerisini de sen dü­

şün. Eğer fikir cansızsa, git zikret, Fikri zikir

harekete getirir. Zikri bu donmuş olanın (fikrin)

güneşi yap."

(147) Yine bir cemaat Mevlana hazretlerinden:

"Eskiden beri ölenlerin cenazesi önünde okuyucular (mukriler)

ve müezzinler bulunagelmiştir. Sizin zamanınızda bu şarkı

söyleyip tef çalanların bulunmasının ne manası vardır?" diye

sorup, "ümmetin alimleri ve şeriat fakihleri (bunu) kö­

tülüyor ve buna bid'at diyorlar," dediler. Bunun üzerine Mevlana:

Cenazenin önünde bulunan müezzinler, okuyucular

(mukriler) ve hafızlar, bu ölünün mümin olduğuna ve islam

şeriatında öldüğüne, bizim şarkıcılarımız ise, bu ölünün hem

mümin, hem müslüman ve hem de aşık olduğuna şehadet ediyorlar.

Bundan başka dünya zindanında ve tabiatın kuyusunda

hapis kalıp beden sandığının esiri olan insan ruhu, birdenbire

Allah'nın lütfu ile kurtulup kendi aslına ulaşıyor. (Bunun

için) şenlik, sema ve şükürler etmek icap etmez, mi? O, öylece

kanat vurarak şenlik yaparak, o aziz olan Allah hazretlerini

arzu edip ona dönüyor ki, başkalarını da fedakarlığa

ve yiğitliğe teşvik etsin. Çünkü normal zamanda bile birini

zindandan serbest bırakıp gönlünü hoş etseler hiç şüphesiz bu

olay bin hamd ve sevince sebep olur. hakikatte bizim dostların

ölümü de bunun gibidir. Nitekim denilmiştir:

Şiir:

"Onlar, din sultanlan olduklan için, beden ba­

ğını kopardıkları vakit sevinirler.

(Onlar) devlet şadırvanı tarafına koştular,

ayak bağını ve zinciri attılar.

Sultana ait olan ruh bir zindandan çıktı.

"(Biz bunun için) niçin elbiseyi yırtalım ve

kızalım."

(148) Yine sultan Veled hazretlerinden nakledilmiş­

tir ki: Bir gün bana büyük bir ruh bezginliği ve sıkıntı galebe

etmişti. (O sırada) babam hazretlerinin medresenin kapısından

içeri girdiğini gördüm. Beni bezgin ve sıkıntılı görünce: 

"Birinden mi incindin de böyle sıkıldın," dedi. Ben: "Bilmiyorum,

bu ne haldir," dedim. Babam kalkıp eve girdi ve bir

müddet sonra kurt postunu çevirip başına ve yüzüne geçirmiş

'Bu! Bu! Bu!' yaparak dışarı çıktı. Benim yanıma gelince

çocukları korkuttukları gibi yine 'Bu! Bu! Bu!' yaptı. Babamın

bu hoş hareketinden bana büyük bir gülme geldi. Anlatılamayacak

derecede güldüm. Baş koyup babamın ayaklarını

öptüm. Babam: "Bahaeddin! Eğer bir latif sevgili sana

sıkı sıkıya bağlansa, daima seninle şaka şenlik etse ve birdenbire

yüzünün şeklini değiştirip gelse ve sana: 'Bu! Bu! Bu!'

dese ondan hiç korkar mısın?" buyurdu. Ben de: "Hayır, korkmam,"

dedim. Buyurdu ki: "Seni mesud eden, seni neşe içinde tutan sevgili, seni üzen ve kendisinden sıkıntı duyduğun aynı sevgilidir. Hep odur, hep ondandır ve ondan feyizlenirsin."

Şiir:

"Kıvılcım gibi kahır elbisesi de giyse onu tanı­

nın, çünkü o bu tarzda mest olarak bize defalarca

gelmiştir."

O halde niçin boş yere hüzünlü duruyor, sıkıntının elinde

aciz kalıyorsun?

Şiir:

"İçinde sıkıntı görünce onun çaresine bak;

çünkü dalların hepsi kökten biter. İçinde genişlik,

ferahlık görünce ona su ver. Kalp ferahlığının

verdiği meyveyi de, dostlara ve ahbaplara

sun."

Sultan Veled buyurdu ki, derhal halim değişti, taze gül

gibi açılıp ferahlandım. ömrüm oldukça da başka gam yü­

zü görmedim ve üzülmedim. Dünyanın gamı da yanıma yaklaşmadı.

!çimdeki ferahlıktan ötürü babamla şakalaşarak:

"Bütün peygamber ve velilerin makamlarından, kerametlerinden

derecelerinden haberler verdiniz, her ulunun uluiuğundan

eserler gösterdiniz. Fakat kendi büyüklük ve padişahlığınızdan

bahsetmediniz," dedim. Babam: "Bahaeddin, işi kolay

tut, bilmiyor musun ki: 

Şiir:

"Güneşi öven kendinin övücüsüdür. Çünkü

bu. benim iki gözüm parlak ve hastalıksızdır,

demektir.?'

Babam hazretleri beni kabz aleminden bast alemıne çekince

ve cokluk aleminden birlik melekütuna ulaştırınca ...

Şiir (Arapça):

"Güzellik birdir, yalnız şu kadar var ki, eğer

sen aynaları çoğaltırsan o da çoğalır."

Onu neşelendirerek mutlaka kendi hallerinden biraz bahsetmesi

için ısrar ettim. Bunun üzerine o: "Bahaeddin, Konya

şehrine bak, kaç bin emirin, büyüğün ve ileri gelenin evi,

köşkü ve sarayı vardır. Tacirlerin ve iğdişlerin evleri zanaat

erbabının evlerinden, emirlerin sarayları tacirlerin, sultan

ve meliklerin köşkleri ve takları bunların hepsinden yüzlerce

derece yüksek ve büyüktür. Fakat o saraylar karşısında göklerin

yükseklik ve büyüklüğü daha yüce, daha büyüktür. Bunlar,

onların kaç kaç mislidir. Şimdi bütün Peygamberlerin ve

velilerin makamlan zikredilen minval üzeredir. Nitekim

Kur'an-ı Mecid: 'Bazısını bazısına üstün kıldığımız bu peygamberlerden

... ' (K., II, 253), 'Peygamberlerden bazılarını

bazıları üzerine üstün kıldık' (K., XVII, 55), 'Ve bazılarını

bazıları üzerine yükselttik ... ' (K., XLIII, 32) buyuruyor. Bu

manada ayet \le hadisler çoktur. Fakat bizim makamlarımızın

o saraylara nisbeti göklerin o saraylara nisbeti gibidir ve 'Allah

dilediğine hesapsız rızk verir' (K. II, 2 12) ayeti bize aittir.

Biz her suretle Peygamberin nurunun varisiyiz," buyurdu.

Şiir:

"Hazinenin kapısını açtılar, herkes hil'at giydi

Mustafa yine geldi, hepiniz iman ediniz."

(149) Hikaye: hakiki ilim sahibi arkadaşlar (Allah'­

nın rızası onların hepsinin üzerine olsun) şöyle rivayet ettiler

ki: İlahi dost Fahreddin-i Sivas! (Allah'nın rahmeti üzerine

oısun) ilim sahibi bir adamdı; o devirde sırları ve manaları 

yazmak onun üstünde idi. Birdenbire ona bir delilik gelip

deli oldu. Mevlana hazretleri bu gazeli o günde buyurdu.

Şiir:

"Ey aşıklar, ey aşıklar! Bir inci taciri delirdi.

Bizim yüzümüzden rusva olup işte tımarhaneye

gitti."

Meğer bu adam Mevlana'dan izin almadan, onun sözlerine

kalem karıştırır ve onları düzeltmek isteyerek kelimeleri

değiştirirmiş.

( 1 50) Yine na k 1edi1 mi ş t ir ki: Bir gün Mevlana

hazretleri Fahreddin'i şiddetle tutup: "Sana bir sorum

var: Allah'dan korkan Adem'le bedbaht iblis'in her ikisi de

bir günah işlemişlerdi. Fakat sonunda Adem Allah'nın rahmet

ve mağfiretine mazhar, şeytan ise (bunlardan.) mahrum

olmuş ve recmedilmişti. Bunun sebebi nedir?" dedi. Fahreddin

baş koyup çok ağladı, bu soruya cevap vermekten aciz

kaldı. Mevlana buyurdu ki: "Şeytanın Allah'nın dergahından

kovulmasının sebebi şeriklik (ortaklık) yapmak istediğidir."

Fahreddin utancından kendini kaybetti.

Fahreddin öldükten sonra kalbi aydın azizlerden biri

onu rüyada gördü. Kahredici melekler demir kerpetenlerle

onun dişlerini parça parça ediyor ve o da çığlık koparıyordu.

Fahreddin'i rüyasında gören kimse bu hali ondan sordu.

Fahreddin: "Ben Mevlana'nın sözlerine kalem katardım. Iş­

te bu. o yaptığım terbiyesizliklerin cezasıdır," dedi. Bunu

işiten dostlar, bu heybetten çok üzülüp ağladılar. Sonra hep

birden kalkıp bu şeyh hazretlerinin türbesine gittiler, başları­

nı açtılar, ağlayıp sızladılar ve onun günahlarının affı için dua

köşklerinde dolaşmakta olduğunu gördüler ve ondan: "Allah

sana ne yaptı?" diye sordular. O da: "Rabbim bana acıdı. mü­

ritlerin dua ve şefaatiyle o beladan kurtuldum." dedi.